مقاله ها

اهمیت نامگذاری روزی به عنوان "روز جهانی غذا" چیست ؟

روز جهانی غذا، از سال 1981، همه ساله در روز شانزدهم اکتبر (روز تاسیس سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد در سال 1945) برگزار می گردد. این روز در حقیقت، روزی برای اقدام علیه گرسنگی است. شاید در جهانی که در تسخیر رسانه ها است، درک اهمیت موضوع گرسنگی، کمی دشوار باشد، اما اهمیت این روز را می توان با عنایت به برخی آمارها بیشتر درک کرد:
1)    805 میلیون نفر (در حدود یک نهم) از جمعیت جهان با گرسنگی مزمن زندگی می کنند.
2)    60درصد گرسنگان جهان را زنان تشکیل می دهند
3)    هرساله 5 میلیون کودک زیر 5 سال، به دلایل مرتبط با سوء تغذیه جان خود را از دست می‌دهند
4)    40درصد کودکان در کشورهای فقیر، در اثر سوء تغذیه، دچار آسیب های بدنی و ذهنی می‌شوند.
5)    26درصد کودکان جهان به دلیل سوء تغذیه دچار کوتاهی قد هستند
6)    2 میلیارد نفر  از کمبود یک یا چند ریز مغذی رنج می برند.
7)    حتی در ایالات متحده امریکا که کشوری غنی و ثروتمند است در حدود یک هفتم امریکایی‌ها (14.3 درصد) مردم، کمتر از حد نیاز خود، غذا می خورند. بنابراین گرسنگی مختص یک منطقه جغرافیایی خاص نیست
با توجه به شعار سال 2014 روز جهانی غذا "کشاورزی خانواده- تغذیه جهان، مراقبت از زمین" به نظر می‌رسد فائو در نبرد با موضوع گرسنگی و در راه رسیدن به امنیت غذایی به جای پرداختن به سیاستگزاری های کلان، شروع از اولین حلقه زنجیر را پیشنهاد می کند.  
هنگامی که از گرسنگی سخن می گوییم باید گرسنگی را با تمام اشکال آن در نظر داشته باشیم.  امروزه غذاهای دارای ارزش تغذیه ای گران‌تر هستند و یک دلیل گرایش به غذاهای آماده در جهان، می تواند ارزان بودن آنها  باشد. لذا صحبت از رژیم غذایی متعادل برای بسیاری از اقشار، ممکن است امری تجملی محسوب گردد.
از مهم ترین مشکلات در حوزه امنیت غذا و تغذیه درکشور، می توان به کمبود ریز مغذی ها در اقشار مختلف جامعه اشاره نمود. حل این معضل، نیازمند سیاستگذاری، حمایت های اجرایی، پایش و ارزشیابی به موقع است. در این راستا سند ملی تغذیه و امنیت غذایی کشور، دو سال قبل توسط انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور به سفارش وزارت بهداشت و با همکاری دفتر بهبود تغذیه جامعه و موسسه ملی سلامت تدوین شد. پس از تصویب این سند در جلسه شورای سلامت و امنیت غذایی، اجرائی شد و از سوی شورای مراقب مربوطه در حال پایش و ارزشیابی است. ضمن این که بر اساس ابلاغ معاونت بهداشت در سال جاری، پایش غذا و تغذیه (و در واقع دیدبانی وضعیت غذا و تغذیه) در کشور، بر عهده این انستیتو گذاشته شده است.  
از مسائل دیگری که در روزهای اخیر نیز حساسیت زیادی در سطح جامعه ایجاد نموده است، می توان به مساله اطمینان از سلامت محصولات غذایی اشاره نمود. باتوجه به اینکه حوزه ارتباطات و شبکه های اجتماعی به سرعت در حال گسترش هستند، لذا اطلاع رسانی صحیح و استفاده از منابع معتبر، می تواند نقش مهمی در تصمیم گیری مصرف کنندگان داشته باشد. با عنایت به اینکه سازمان ها و نهاد های مختلفی در کشور، متولی امر سلامت محصولات غذایی هستند، لزوم هم صدایی و اتخاذ رویه های یکسان در اطلاع رسانی توسط این نهادها می تواند اعتماد مردم را به سازمان های نظارتی بیشتر کند. همچنین به نظر می رسد.
مساله مهم دیگر، قوانین متغیری است که در مورد برخی محصولات غذایی اعمال می شود. به عنوان مثال در مورد خمیر مرغ مورد استفاده در صنعت گوشت، بنابر جو موجود در جامعه گاهی مجاز و گاهی نیز غیر مجاز اعلام می گردد که می تواند موجبات سردرگمی مصرف کنندگان و تولید کنندگان شود و همچنین در صورت فقدان استاندارد لازم و نظارت صحیح، موجبات تقلبات را فراهم نماید.
در بعد راهبردی وضعیت تغذیه، به نظر می رسد مبحث ذائقه سازی صحیح از جمله موضوعاتی است که باید به صورت جدی تری توسط نهادهای مرتبط با سلامت، صنعت غذا و همچنین رسانه ها مورد توجه قرار گیرد. با توجه به آمارهای ارائه شده از سوی وزارت بهداشت مشخص می شود براساس آخرین پیمایش کشوری عوامل خطر بیماریهای غیرواگیر که در سال 90 و در تمام استان ها انجام شده است، تغذیه ناسالم، پس از مصرف دخانیات به عنوان مهم ترین عامل مرگ های زودرس بین 30 تا 70 سال معرفی شده است. از سوی دیگر،در گروه سنی 40 تا 60 سال، فشار خون بالا با میزان 59 درصد در بین زنان و 36 درصد در بین مردان شیوع دارد که علت آن هم مصرف نمک زیاد است. همچنین شیوع دیابت در جمعیت 45 تا 65 سال به 40 درصد در زنان و 33 درصد در مردان می‌رسد. حدود 30 درصد مردان و 36 درصد زنان چربی خون بالا دارند که مهم‌ترین علت آن تغذیه ناسالم است. بنابراین تجدید نظر در میزان مصرف قند، نمک و چربی در رژیم غذایی ایرانیان ضروری به نظر می رسد. در صورتی که ذائقه نسل های آینده به محصولات کم چرب، کم شکر و کم نمک تمایل پیدا کند، می توان به بهبود شاخص های تغذیه ای در آینده امیدوار بود. نکته مهم در این حوزه، برنامه ریزی های دراز مدت است.
بهبود وضعیت برچسب گذاری محصولات غذایی به نحوی که برای عموم جامعه قابل درک باشد از سایر مسائلی است که می تواند مورد توجه قرار گیرد.
مساله مهم دیگر در موضوع برچسب گذاری ادعاهای تغذیه ایست که برخی تولید کنندگان بر روی محصولات خود درج می کنند. لذا در جهت اطمینان بخشی بیشتر به مصرف کننده تایید ادعاهای نوشته شده بر روی برچسب محصولات غذایی باید توسط موسسات پژوهشی معتبر صورت گیرد.  
نظارت بیشتر بر اصنافی که تولیدات آنها در سفره مردم حضور دارند، از موضوعات مهم دیگری است که می‌تواند در بهبود وضعیت تغذیه جامعه مفید واقع شود. بر روی محصولات تولیدی کارخانجات صنایع غذایی، سازمان های مختلفی از جمله سازمان غذا و دارو و موسسه استاندارد نظارت می کنند. همچنین امکان ردیابی محصولات تولید شده توسط کارخانجات، به مراتب بیشتر از اصناف است. اما چنین نظارتی در مورد اصناف وجود ندارد. به عنوان مثال روغن مصرفی در بیشترقنادی ها، روغنی جامد است که دارای ایزومر ترانس بالایی است و با وجود تلاش های صورت گرفته و موفقیت های حاصل شده در بحث کاهش مصرف روغن های جامد، و کاهش ایزومر ترانس در این روغن ها، هیچ محدودیت و یا آموزشی در استفاده از روغن های جامد در این صنف مشاهده نمی شود. زیرا اساسا نهاد نظارت بر اصناف فاقد آزمایشگاه های مجهز است.
 
دکتر مجید حاجی فرجی
رئیس دانشکده و انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذائی کشور

وبدا - يکشنبه ٢٧ مهر ١٣٩٣